Loạt bài về Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn

---------------------------------------------

Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và cuộc bốc thăm giành đắc địa

22/10/2015

TTO - Để quyết định ai được quyền sử dụng địa điểm hiện nay là nhà thờ Đức Bà Sài Gòn, chính quyền đã tổ chức một cuộc bốc thăm công khai.

             

          

Nghe đọc bài: Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và cuộc bốc thăm giành đắc địa

Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn

Nhà thờ Đức Bà còn gọi là nhà thờ Chính Tòa hay Vương cung Thánh đường từ hơn một thế kỷ nay đã trở thành một trong những biểu tượng của Sài Gòn. 

Với hai tháp chuông cao vút, mặt tiền ngó thẳng xuống đường Đồng Khởi, một trong những con đường xưa nhứt và phồn thịnh nhứt của Sài Gòn, nhà thờ là niềm tự hào của người Sài Gòn - TP.HCM.

Dự kiến quý 4-2015 nhà thờ sẽ được trùng tu lớn. Dịp này chúng tôi xin giới thiệu môt số nét lịch sử của ngôi nhà mang tính biểu tượng của Sài Gòn để bạn đọc xa gần biết thêm.

Di chuyển

“Một nhà thờ, một nhà in, một quán cà phê” theo nhận xét của người phương Tây, luôn đánh dấu sự hiện diện của người Pháp ở một nơi nào đó.

Sau khi chiếm Sài Gòn bằng vũ lực vào đầu năm 1859, năm 1860 người Pháp lấy một ngôi chùa đã sơ tán vì chiến tranh ở đường số 5 sau đổi tên là đường Vannier nay là đường Ngô Đức Kế làm nhà thờ.

Đây là nhà thờ đầu tiên ở Sài Gòn dành cho binh lính Pháp đến hành lễ. Ba năm sau, ngày 28-3-1863, do nhà thờ cũ quá nhỏ, Đức cha Ngãi (Lefèbvre, người đã giới thiệu ông Trương Vĩnh Ký với quân Pháp) chủ trì xây dựng một nhà thờ mới bên bờ Kinh Lớn (nay là đường Nguyễn Huệ).

Nhà thờ cột cây, vách ván, nóc lợp ngói nằm cách sông Sài Gòn chừng 500m hoàn thành năm 1865 với tên nhà thờ Sài Gòn.

Vị trí hiện nay chính là nền của cao ốc Sunwah trên đường Nguyễn Huệ. Cũng xin được nói thêm nền của nhà thờ sau đó đã xây một cơ sở gọi là Tòa tạp tụng trước khi xây tòa án thành phố hiện nay vào năm 1885.

Tòa tạp tụng đã xử nhiều vụ án, trong đó có một số vụ tử hình ngay trước sân tòa (ngay trên đường Nguyễn Huệ hiện nay).

Nhà thờ Đức Bà năm 1880 - Ảnh tư liệu

Báo Nam Kỳ số 64 ngày 12-1-1899 đưa tin “Vụ xử tử. Hôm thứ ba ngày mồng 10 janvier nầy, hồi 6 giờ rưỡi sớm mai tại Saigon ở phía trước tòa Tạp tụng (đường Charner), có chém tên  Đoàn Văn Nơi 28 tuổi, bị tòa kết án trảm quyết vì nó đã đâm một người đờn bà tên là Thị Quăn ở tại Gò Dưa (Thủ Đức) 11 lưỡi dao mà giựt vàng của người ấy. Xung quanh giàn máy chém, có một tốp lính bộ Langsa ăn mặc y phục lớn đứng bao. Tên tội nhơn đi tới đó ở trong một cái xe kiếng, bộ mặt mét xanh và sợ hãi lắm. Hồi cái xe kiếng đi tới ngừng một bên giàn máy, thì Đoàn Văn Nơi la lên hai ba tiếng chi gớm ghiếc lắm không hiểu nói cái gì. Tức thì mấy người phụ với ông Pâté lại ôm nó, đem bỏ nằm trên tấm ván khốn nạn trong máy, thì không được lâu bằng giờ ta dùng mà viết mấy hàng chữ này thì con người đã trả xong phần nợ đời”.

Hai lần bốc thăm

Nhà thờ Sài Gòn sau năm năm sử dụng (1870) đã xuống cấp nhiều, mối mọt khắp nơi không sử dụng được nữa.

Từ năm 1870 trở đi, việc hành lễ tại Sài Gòn đều diễn ra tại phòng khánh tiết của dinh Thống đốc Nam Kỳ bằng gỗ do Bonard mua từ Singapore sang xây dựng.

Địa chỉ này từ năm 1874 là Trường Tabert, sau năm 1975 đổi thành Trường trung học Sư phạm và nay là Trường Trần Đại Nghĩa.

Đương nhiên, việc “mượn nhà” để làm lễ một cách thường xuyên lâu ngày trở nên quá bất tiện. Vì vậy, sau khi nhậm chức phụ trách giáo phận Sài Gòn, Giám mục Colombert đã nghĩ tới việc xây dựng một nhà thờ vững chắc, kiên cố và nằm ở một vị trí xứng đáng thay thế nhà thờ cũ.

Ý nghĩ nầy có lẽ giám mục Colombert đã “nói ra” với nhà cầm quyền.

Tháng 8-1876, Thống đốc Nam kỳ Duperré đã tổ chức một cuộc thi vẽ đồ án kiến trúc nhà thờ Sài Gòn mới.

Ngoài mục tiêu có chỗ thờ phượng, làm lễ cho tín đồ, việc xây dựng nhà thờ lớn cũng nhằm mục đích phô trương đạo Công giáo và quảng bá sự vĩ đại của nền văn minh Pháp trước người dân thuộc địa.

Cuộc thi diễn ra không lâu đã có 18 đồ án thiết kế tham gia, và cuối cùng đồ án của kiến trúc sư J. Bourad với kiến trúc theo kiểu Roman cải biên pha trộn nét Gothique đã được chọn.

Vị trí xây dựng thì có ba đề nghị khác nhau. Một, ở góc Hai Bà Trưng - Lê Duẩn (Tổng lãnh sự Pháp hiện nay), hai tại nền nhà thờ Sài Gòn cũ (nền cao ốc Sunwah) và ba là vị trí hiện nay, một điểm cao của Sài Gòn và là trung tâm của thành Gia Định xưa.

Khi đào móng xây dựng nhà thờ vào năm 1877, người ta phát hiện một lớp tro dày của lúa gạo bị cháy. Đây là số lúa gạo bị quân Pháp đốt vào tháng 3-1859 sau khi hạ thành Gia Định. 

Vị trí hiện nay là một vị trí đắc địa, khi ấy có nhiều “tranh giành”. Phía đạo Tin Lành đã chọn và muốn xây dựng tại đây một nhà thờ.

Phía chính quyền Pháp cũng muốn dùng chỗ này để xây một nhà hát cho thành phố Sài Gòn. Để quyết định ai được quyền sử dụng địa điểm nầy, chính quyền đã tổ chức một cuộc bốc thăm công khai.

Giám mục Colombert đã kêu gọi giáo dân ăn chay và cầu nguyện Đức Bà Maria để “giành” được địa điểm xây dựng này.

Phía Công giáo đã bốc được thăm nhưng có ý kiến phản đối nên chính quyền lại phải tổ chức cuộc bốc thăm vòng hai.

Và lần này phía Công giáo cũng được. Thế là việc xây dựng nhà thờ Sài Gòn được tiến hành vào ngày 7-10-1877 và khánh thành vào dịp lễ phục sinh 1880, sau 2 năm rưỡi xây dựng.

Nhà thờ có chiều dài 91m, rộng 35,5m, vòm mái cao 21m, chiều cao của hai tháp chuông kể từ đất là 36,6m, nếu tính cả hai chóp tháp chuông do kiến trúc sư Gardès thêm vào năm 1895 thì chiều cao này là 57m.

Lòng nhà thờ gồm ba gian và một hành lang quanh chánh điện. Nhà thờ được trang trí với 56 cửa kiếng màu mô tả các nhân vật hay sự kiện trong Thánh kinh và là một trong những nét độc đáo của công trình kiến trúc này, 31 hình bông hồng tròn và 25 cửa sổ mắt bò, tất cả bằng hình trang trí ghép. Rất tiếc là tai ương, bom đạn, chiến tranh đã làm vỡ một số lớn kiếng màu. Tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể hình dung được vẻ rực rỡ của buổi ban đầu từ số kiếng ghép màu còn lại.

Bên trong nhà thờ Đức Bà còn có gì giống và khác với các nhà thờ khác?

Mời bạn xem tiếp bài: Bí ẩn những ngôi mộ bên trong nhà thờ Đức Bà.

TRẦN NHẬT VY

http://tuoitre.vn/tin/van-hoa-giai-tri/20151022/nha-tho-duc-ba-sai-gon-va-cuoc-boc-tham-gianh-dac-dia/988675.html

-----------------------------------------------

TTO - Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn có sức chứa 1.200 người, có 20 bàn thờ lớn nhỏ và đặc biệt nền nhà thờ là một nghĩa địa lớn với ngôi mộ của giám mục Colombert nằm ở vòm phía cuối nhà thờ.

             

          

Nghe đọc bài: Bí ẩn những ngôi mộ trong nhà thờ Đức Bà Sài Gòn

Bên trong nhà thờ Đức Bà - Ảnh: Nguyễn Công Thành

Sau khi chọn được đồ án xây dựng, chính quyền tổ chức đấu thầu xây dựng và kiến trúc sư J.Bourad, người đã có đồ án được chọn, cũng là người trúng thầu.

Vật liệu mang từ Pháp

Ngày 7-10-1877, lễ đặt viên đá đầu tiên nhà thờ Đức Bà Sài Gòn do giám mục Isidore Colombert chủ trì dưới sự chứng kiến của phó soái Nam kỳ và các nhân vật tai mắt của Sài Gòn, diễn ra rất long trọng.

Vật liệu xây dựng đều mang từ Pháp sang. Đặc biệt, loại gạch nung có màu đỏ được đặt làm tại Marseille để xây bọc bên ngoài không cần tô nhưng vẫn không bám rêu mốc, đến nay vẫn còn tươi màu.

Chúng tôi đã từng lên tận bên trên laphông nhà thờ để xem xét và đọc thấy những dòng chữ Guichard Carvin, Marseille St André France trên một số miếng ngói. Những dòng chữ này xác nhận nguồn gốc các miếng ngói của nhà thờ được sản xuất tại Pháp.

Sau ba năm xây dựng, ngày 11-4-1880 dưới sự chứng kiến của Thống đốc Nam kỳ dân sự Le Myre de Vilers, giám mục Colombert đã khánh thành nhà thờ Đức Bà Sài Gòn với tên nhà thờ Nhà nước do toàn bộ chi phí xây dựng và trang trí nội thất đều do chính quyền Pháp tài trợ.

Chi phí xây dựng là 2,5 triệu quan Pháp, tương đương 500.000 đồng Đông Dương thời bấy giờ. 

Bên trong nhà thờ trên tầng lửng ngay cửa nhà thờ bước vào có một cây đại phong cầm rất lớn nhưng đã hư hỏng.

Thay vào đó, năm 2005 nhân kỷ niệm 125 năm khánh thành nhà thờ Đức Bà, có người đã dâng cho nhà thờ một cây đàn ống khác (website hdgmvietnam.org).

Nền nhà thờ là một nghĩa địa

Nhà thờ có sức chứa 1.200 người, có 20 bàn thờ lớn nhỏ và đặc biệt nền nhà thờ là một nghĩa địa lớn với ngôi mộ của giám mục Colombert nằm ở vòm phía cuối nhà thờ.

Những bia mộ bên trong nhà thờ Đức Bà - Ảnh: Nguyễn Công Thành

Cùng với hai ngôi mộ khác, mộ của giám mục Colombert nằm dưới nền nhà thờ, có lót một bia lớn bằng phẳng với nền nhà thờ ghi tên họ người nằm dưới mộ.

Ở phương Tây, nền của nhà thờ thường là những hầm mộ chôn cất những người “có công” với nhà thờ.

Ở nước ta, do địa thế và thời tiết nên không thể có những hầm mộ như thế mà dùng cách chôn! Theo hiểu biết của chúng tôi, hầu hết nhà thờ đều là những nghĩa địa.

Nơi đó chôn cất những linh mục phụ trách và những người có công với nhà thờ. Riêng hàng giám mục thì được chôn cất ở những nhà thờ lớn trong giáo phận họ từng phụ trách.

Giới Công giáo ở Sài Gòn cũng có một nghĩa địa riêng tại giáo xứ Chí Hòa, trên đường Bành Văn Trân.

Nơi đây chôn cất những tu sĩ, linh mục đã hưu trí. Riêng giám mục Trần Thanh Khâm, giám mục phụ tá đầu tiên của Giáo phận Sài Gòn, mất năm 1976, là giám mục duy nhất được chôn trong nghĩa địa này do thời ấy chính quyền chưa cho phép chôn trong nhà thờ theo nghi lễ tôn giáo.

Không rõ đến nay ngôi mộ của ông vẫn còn hay đã bốc đi.

Hai tháp chuông tách rời

Thuở ấy, sau khi xây dựng xong, nhà thờ Nhà nước chưa có tháp chuông như hiện nay. Mãi đến năm 1895, kiến trúc sư Gardès mới vẽ và xây dựng thêm hai tháp chuông.

Nhìn từ ngoài vào dễ tưởng rằng hai tháp chuông gắn liền với nhà thờ nhưng thực tế hai tháp chuông này lại là công trình hoàn toàn tách rời với khu nhà.

Chuông nhà thờ Đức Bà - Ảnh: Nguyễn Công Thành

Bộ chuông gồm 6 cái được đặt làm từ năm 1879 tại Pháp. Tháp bên phải có hai chuông mang nốt la và do. Và bốn chuông ở tháp bên trái có các nốt sol, si, mi, re.

Tổng sức nặng của bộ chuông là 30 tấn và ba chuông nặng nhất là sol 8.475kg, si nặng 3.150kg và re nặng 2.194kg.

Bộ chuông nhà thờ Nhà nước được khởi động bằng điện ngay từ đầu, riêng ba chuông lớn trước khi bật rờle điện phải khởi động bằng sức người (đạp).

Nếu cả bộ chuông cùng đến tiếng thì phạm vi tiếng vang là 10km. Sau hơn một thế kỷ sử dụng, mép chuông, nơi trái chuông đánh vào, lõm độ 1/5cm, theo ước đoán của chúng tôi khi rờ vào.

Tất cả đèn trong nhà thờ đều là đèn điện được thiết kế ngay từ khi xây dựng, không dùng đèn cầy. Trên nóc nhà thờ có cây thánh giá ngang 2m, cao 3,5m, nặng 600kg.

Sau khi xây dựng xong, nhà thờ Nhà nước đứng một mình, xung quanh chưa có công trình xây dựng nào, trừ câu lạc bộ thể thao dành cho sĩ quan Pháp nằm chếch ở phía sau (nay là UBND quận 1). 

Phía trước nhà thờ cũng không dựng tượng hoặc xây dựng vườn hoa.  Vậy khu vực trước nhà thờ Đức Bà khi ấy là gì? Bức tượng trước nhà thờ Đức Bà được xây dựng khi nào?

Mời bạn xem tiếp bài tiếp: Tên gọi nhà thờ Đức Bà từ bức tượng Đức mẹ Hòa Bình

Xem bài trước: Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và cuộc bốc thăm giành đắc địa

TRẦN NHẬT VY

http://tuoitre.vn/tin/van-hoa-giai-tri/20151023/bi-an-nhung-ngoi-mo-ben-trong-nha-tho-duc-ba-sai-gon/988681.html

-----------------------------------------------

Tên gọi nhà thờ Đức Bà từ bức tượng Đức Mẹ Hòa Bình

24/10/2015

TTO - Đến ngày 16-2-1959, tượng Đức Mẹ Hòa Bình mới được dựng trên bệ đá cũ vẫn để trống từ năm 1945. 

Nhiều sự kiện quan trọng của Sài Gòn từng được diễn ra ở nhà thờ này - Ảnh Nguyễn Công Thành

Năm 1903, chính quyền Pháp đã cho dựng tượng đồng Pineau de Béhaine, còn gọi là giám mục D’Adran mà người Việt quen với tên Bá Đa Lộc, người đã dẫn hoàng tử Cảnh, con vua Gia Long, sang Pháp cầu viện năm 1786 và cũng là người đưa hoàng tử Cảnh vào đạo Công giáo.

Dựng trên bệ đá cũ

Bức tượng này nhằm ca ngợi công lao nước Đại Pháp đối với Việt Nam. Tượng gồm một bệ đá hoa cương màu đỏ hình trụ cao khoảng 2,5m, bên trên là Bá Đa Lộc tay trái dắt hoàng tử Cảnh được đúc bằng đồng ở Pháp.

Sau khi dựng tượng, người Sài Gòn gọi là tượng “hai hình” để phân biệt với tượng “một hình” là tượng của đô đốc Regault de Genouilly, người chỉ huy cuộc tấn công và đánh chiếm Sài Gòn năm 1859 tại công trường Mê Linh (chỗ hiện nay dựng tượng đức Trần Hưng Đạo).

Năm 1945, tượng Bá Đa Lộc bị nhân dân Sài Gòn coi như là một biểu tượng “bán nước” nên đã phá bỏ nhưng bệ tượng vẫn còn đó.

Năm 1959, linh mục Phạm Văn Thiên, cai quản Giáo xứ Sài Gòn đi dự lễ hội Thánh Mẫu ở Vatican, đã đặt một tượng Đức Mẹ Hòa Bình bằng đá cẩm thạch quý.

Ngày 16-2-1959, tượng Đức Mẹ Hòa Bình được dựng trên bệ đá cũ vẫn để trống từ năm 1945 và dâng tước hiệu Nữ Vương Hòa Bình.

Linh mục Phạm Văn Thiên đã viết câu “Xin đức Mẹ cho Việt Nam được hòa bình”. Ngày hôm sau, Hồng y Aganianian từ Roma qua Sài Gòn để chủ tọa lễ bế mạc Đại hội Thánh Mẫu đã làm phép bức tượng vào buổi chiều 17-2-1959.

Do bức tượng này mà từ đó nhà thờ có tên gọi là nhà thờ Đức Bà.

Chứng kiến nhiều sự kiện quan trọng

Tượng do nhà điêu khắc G.Ciocchetti thực hiện năm 1959. Tên của tác giả được khắc trên tà áo dưới chân, phía bên trái bức tượng.

Tượng cao 4,6m, nặng 5,8 tấn, bằng đá cẩm thạch trắng của Ý, được tạc với chủ đích để nhìn từ xa nên không đánh bóng, vì vậy mà toàn thân tượng, kể cả vùng mặt, vẫn còn những vết điêu khắc thô.

Tượng cao 4,6m, nặng 5,8 tấn, bằng đá cẩm thạch trắng của Ý - Ảnh: Nguyễn Công Thành

Tượng Đức Mẹ trong tư thế đứng thẳng, tay cầm trái địa cầu, trên trái địa cầu có đính cây thánh giá, mắt Đức Mẹ đăm chiêu nhìn lên trời như đang cầu nguyện cho Việt Nam và cho thế giới được hòa bình.

Vương cung Thánh đường là một tước hiệu giáo hoàng ban cho một số nhà thờ đặc biệt. Có hai loại vương cung thánh đường: đại và tiểu vương cung thánh đường.  Trong Giáo hội Công giáo hiện nay, chỉ có bốn đại vương cung thánh đường. Tất cả đều ở tại Roma.  Đó là các nhà thờ thánh Gioan Latêranô, nhà thờ thánh Phêrô ở Vatican, nhà thờ thánh Phaolô ngoại thành và nhà thờ Đức Bà Cả.  Các tiểu vương cung thánh đường thì nhiều và không chỉ có tại Roma mà còn có ở các nơi khác nữa.  Riêng tại Roma, có 11 tiểu vương cung thánh đường. Tước hiệu này cũng được ban cho một số nhà thờ ngoài Roma.  Tại Việt Nam, có hai nhà thờ được nâng lên hàng vương cung thánh đường nhân dịp thành lập hàng giáo phẩm Việt Nam vào năm 1960.  Đó là nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và nhà thờ Đức Mẹ La Vang. Ngoài ra, đền thánh Đức Mẹ Vô Nhiễm Phú Nhai, Giáo phận Bùi Chu cũng được nâng lên hàng vương cung thánh đường hồi tháng 8-2008.

Chân Đức Mẹ đạp đầu con rắn (hiện nay đầu con rắn bị bể mất hàm trên). Trên bệ đá, phía trước tượng người ta gắn một bảng đồng với hàng chữ Latin: REGINA PACIS - OPRA PRONOBIS - XVII. II. MCMLIX Nghĩa là: NỮ VƯƠNG HÒA BÌNH - CẦU CHO CHÚNG TÔI - 17.2.1959.

Phía dưới bệ đá, người ta đã khoét một cái hốc chỗ giáp với chân tượng Đức Mẹ, trong đó có một chiếc hộp bằng bạc chứa những lời kinh cầu nguyện cho hòa bình của Việt Nam và thế giới.

Những lời cầu nguyện đó được viết lên trên những lá mỏng bằng những chất liệu khác nhau như bằng vàng, bạc, thiếc, nhôm, giấy, da và đồng, được gởi tới từ nhiều miền của Việt Nam, kể cả từ một số vùng từ miền Bắc. 

Ngày 5-12-1959, tòa thánh đã cho phép làm lễ "xức dầu", tôn phong nhà thờ Chánh tòa Sài Gòn lên hàng Vương cung Thánh Đường (basilique).

Từ đó, tên gọi chính thức của thánh đường là Vương cung Thánh đường Đức Bà Sài Gòn.

Năm 1960, tòa thánh thành lập hàng giáo phẩm Việt Nam với ba tòa tổng giám mục tại Hà Nội, Huế và Sài Gòn. Nhà thờ trở thành nhà thờ chính tòa của vị tổng giám mục Sài Gòn cho đến ngày nay.

Nhiều sự kiện quan trọng của Sài Gòn từng được diễn ra ở nhà thờ này. Ông Trương Vĩnh Ký, một trong những người Việt, khi mất đã được đưa từ nhà ra làm lễ tại nhà thờ trước khi mang về nhà chôn cất.

Năm 1946, chính phủ Nam kỳ tự trị do Nguyễn Văn Thinh làm thủ tướng đã làm lễ ra mắt ở trước nhà thờ.

Bốn lần trùng tu

Theo thông báo của Tòa tổng giám mục Sài Gòn, cuối năm nay nhà thờ Đức Bà sẽ đóng cửa để trùng tu. Từ khi xây dựng tới nay, đây là lần trùng tu thứ tư của ngôi nhà thờ này.

Lần trùng tu đầu tiên cũng chính là lần xây dựng thêm tháp chuông nhà thờ này vào năm 1895. Do ban đầu nhà thờ được xây dựng “khá giống” nhà thờ Đức Bà Paris nên đã có nhiều ý kiến cho rằng “cần có nét riêng” của nhà thờ Sài Gòn so với nhiều nhà thờ Đức Bà trên thế giới.

Nhà thờ Đức Bà Paris ở Nice và Sài Gòn

Vậy là nhà thờ đã được trùng tu. Ban đầu là xây thêm tháp chuông không có vách bọc bên ngoài. Rồi thêm vách bọc của tháp chuông. Đây là lần trùng tu lớn nhưng không công bố rộng rãi nên ít được lịch sử ghi nhận.

Lần trùng tu thứ hai vào năm 1903, năm dựng tượng Bá Đa Lộc. Lần này mặt tiền nhà thờ được tôn tạo, có vườn hoa, có tượng. Và lần trùng tu thứ ba chính là lần dựng tượng Đức Bà năm 1959.

Như vậy, lần trùng tu năm 2015 khi nhà thờ bước vào tuổi 135 là lần trùng tu thứ tư và là lần trùng tu lớn nhứt, được công bố chính thức. Trong thời gian trùng tu, nhà thờ vẫn hoạt động bình thường.

Theo linh mục Hồ Văn Xuân, trưởng ban trùng tu nhà thờ Đức Bà, sau 135 năm, thời gian đã khiến nhà thờ “xuống cấp nghiêm trọng”.  Nhà thờ sẽ thay khoảng 50.000 miếng ngói mà theo gợi ý của Sở VH-TT thì nên đặt ngói nguyên thủy ở Marseille, Pháp. Đây là loại ngói đầu tiên lợp nhà thờ.  Đồng thời nhà thờ thay một phần lớn kính màu, loại kính được đặt riêng không thể mua ở cửa hàng nào được. Linh mục Xuân cũng than phiền việc vô ý thức của một số người trong việc viết, vẽ trên tường nhà thờ khiến gạch có thể bị hư hỏng và mất đi sự tôn nghiêm.

Qua những lần trung tu, nhà thờ Đức Bà đã bị đổi thay như thế nào, các vật liệu xây dựng được sử dụng ra sao? Và trong lần trung tu sắp đến, nhà thờ Đức Bà có những đổi thay ra sao? Mời bạn đọc tiếp trong các bài tiếp theo

Đọc các bài trước: 

Nhà thờ Đức Bà Sài Gòn và cuộc bốc thăm giành đắc địa

Bí ẩn những ngôi mộ trong nhà thờ Đức Bà Sài Gòn

TRẦN NHẬT VYhttp://tuoitre.vn/tin/van-hoa-giai-tri/20151024/ten-goi-nha-tho-duc-ba-tu-buc-tuong-duc-me-hoa-binh/988690.html

------------

Sắp trùng tu Nhà thờ Đức Bà, TP.HCM trong nhiều năm

14/06/2015

TTO - Tháng 7 tới, Linh mục Hồ Văn Xuân, Tổng đại diện Tòa Tổng Giám mục TP.HCM, Trưởng ban trùng tu, sẽ sang Pháp liên lạc chỗ làm kính màu và ngói.

Toàn cảnh nhà thờ Đức Bà nhìn từ trên cao - Ảnh: Dương Văn Minh Ngọc

Dự kiến, việc trùng tu sẽ bắt đầu vào khoảng 3 tháng tới và kéo dài trong nhiều năm. Trao đổi với Tuổi Trẻ sáng 13-6, Linh mục Hồ Văn Xuân, Tổng đại diện Tòa Tổng Giám mục TP.HCM, Trưởng ban trùng tu đã khẳng định thông tin này.

Trùng tu - việc chẳng đặng đừng

“Dự kiến trùng tu nhà thờ Đức Bà đã có từ hơn 10 năm trước. Nhưng thời điểm đó còn có nhiều công trình khác cần được ưu tiên hơn nên việc trùng tu mới chỉ là dự kiến. Đến nay, do Nhà thờ Đức Bà đã xuống cấp rất nghiêm trọng nên không thể lùi việc trùng tu lại nữa, dù ở bên ngoài trông vẫn còn bình thường. Nếu chậm trễ hơn nữa, chúng tôi lo sợ nguy hiểm cho giáo dân đến sinh hoạt, và khi đã hư hỏng nặng quá không trùng tu được nữa thì sẽ có tội với tiền nhân”, Linh mục Hồ Văn Xuân cho biết.

Trước đó, Tòa Tổng giám mục đã có văn bản gửi UBND TP.HCM và Sở Văn hóa - thể thao TP, Ban Tôn giáo TP về việc xin sửa chữa Nhà thờ Đức Bà. Trong đó có nêu rõ: Trải qua một thời gian dài, với sự khắc nghiệt của thiên nhiên, hiện ngôi nhà thờ đã xuống cấp nghiêm trọng, đặc biệt là phần mái ngói. Sau những trận mưa lớn, lượng nước mưa thấm dột tích tụ rất nhiều trên hệ thống trần, gây hư hại nặng các kết cấu bên trong, khiến hệ thống chịu lực của toàn bộ công trình đang lâm vào tình trạng nguy hiểm. Việc sửa chữa khẩn cấp phần mái ngói để chống dột là một việc cần phải làm ngay trước khi mùa mưa bắt đầu, để tránh mọi nguy hiểm cho bà con giáo dân dự lễ”.

Vị linh mục Tổng đại diện chia sẻ nhiều nỗi băn khoăn về việc làm sao để việc trùng tu vẫn giữ được nét đẹp nguyên thủy của Nhà thờ Đức Bà.

Được xây dựng từ năm 1877, đến năm 1880 thì khánh thành, đến nay Nhà thờ Đức Bà đã tồn tại 135 năm mà chưa cần qua một lần trùng tu sửa chữa lớn. Khi đó, tất cả nguyên vật liệu xây dựng đều được nhập từ Pháp về, xây theo lối kiến trúc roman của người Pháp.

Linh mục Hồ Văn Xuân nói: “Riêng việc thay ngói, người ta ước lượng có khoảng 50.000 viên. Ngói nguyên thủy là ngói marseille bên Pháp. Sau nhiều đợt thay, hiện giờ mái ngói Nhà thờ ngoài loại nguyên thủy nói trên còn có ngói Indochinois, ngói Phú Hữu. Bây giờ, Sở Văn hóa có nói, nếu tìm được ngói nguyên thủy của marseille thì hợp hơn. Chúng tôi cũng nghiên cứu chuyện đó và đã liên lạc với bên Pháp. Tháng 7 tôi sẽ sang đó liên lạc chỗ làm kính màu và ngói. Tôi có nhờ những người bạn bên Pháp. Ngói cũ thì không được vì nhập khẩu đồ cũ về rất khó, mà mình cũng không kiểm định được là ngói đó còn tốt, sử dụng được hay không. Còn nếu đặt ngói mới thì tốn kém lắm, rồi chưa kể vấn đề xin nhập khẩu nữa. Chúng tôi cũng nhờ một hãng sản xuất trong nước, dù họ có kỹ thuật cao nhưng màu ngói và kiểu giả cổ họ cũng rất khó làm được”.

Một vấn đề quan trọng nữa là phải đảm bảo an toàn cho thợ thi công, cho người đi đường và bà con giáo dân dự lễ bên trong nhà thờ. Khi bắt đầu trùng tu thì nhà thờ vẫn phải để bà con giáo dân sinh hoạt, bên ngoài thì giao thông công cộng rất đông đúc. “Hướng của chúng tôi là sẽ làm giàn giáo chắc, phải đặt riêng chứ không dám thuê bên ngoài. Tất nhiên là phải xin phép thành phố cho sử dụng một phần nào đó lòng đường để lắp đặt giàn giáo cho chắc chắn, vì vỉa hè chỉ có 1,2m nên sẽ hơi kẹt”.

Công tác kiểm định đã được tiến hành từ tháng 5 tới nay. Sau khi kiểm định, đánh giá mức độ hư hỏng và đề ra các biện pháp khắc phục. Việc chống dột được ưu tiên trước. Khi trùng tu sẽ làm từ trên xuống, làm mái bao trùm nhà thờ để khi tháo dỡ ngói thì bên dưới vẫn sử dụng được.

Buồn vì ý thức người tham quan

Linh mục Hồ Văn Xuân cũng bày tỏ sự phiền lòng vì ý thức của một số người tham quan Nhà thờ Đức Bà. Đó là việc viết, vẽ lên tường nhà thờ. “Tôi đang nghĩ có nên làm một hàng rào mỹ thuật nào đó để người ta không tiếp cận với bức tường hay không. Nhưng tôi nghĩ quan trọng là ý thức của người tham quan, vì nếu làm hàng rào cũng lo xấu cái nhà và trông cũng tách biệt với bên ngoài nên chưa biết phải làm sao. Tòa Tổng giám mục cũng mong muốn liên kết với UBND Q.1 tạo cảnh quan khu vực trước nhà thờ là tượng đài đức mẹ, tạo mảng xanh, hạn chế việc buôn bán ở đó làm mất đi sự tôn nghiêm, và gây phản cảm khi xả rác bừa bãi.

Các cơ quan của TP đều ủng hộ chuyện trùng tu vì nhà thờ là biểu tượng của TP, là công trình văn hóa. Tôi nghĩ vậy và tôi tin điều đó”, linh mục Hồ Văn Xuân cho biết.

MAI HOA - DIỆU NGUYỄN

http://tuoitre.vn/tin/chinh-tri-xa-hoi/20150614/sap-trung-tu-nha-tho-duc-ba-tphcm-trong-nhieu-nam/761460.html

------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Cố gắng giữ nét nguyên sơ của nhà thờ Đức Bà

15/06/2015

TT -  Việc sửa chữa nhà thờ Đức Bà không chỉ được sự chú ý của giáo dân mà cả người dân TP.

             

          

 

Nghe đọc bài: Cố gắng giữ nét nguyên sơ của nhà thờ Đức Bà

Sau khi nhận được văn bản từ Tòa tổng giám mục về việc xin sửa chữa nhà thờ Đức Bà, ông Lê Tôn Thanh, phó giám đốc Sở Văn hóa - thể thao TP.HCM, cho biết TP rất ủng hộ và hướng dẫn để Tòa tổng giám mục làm theo quy trình chung về bảo tồn đối với những công trình có giá trị văn hóa lịch sử... 

Nhà thờ Đức Bà tọa lạc giữa trung tâm TP.HCM - Ảnh: Hữu Khoa

Trăn trở với từng 
viên ngói

Theo linh mục Hồ Văn Xuân, dự kiến trùng tu nhà thờ Đức Bà đã có từ hơn 10 năm trước nhưng thời điểm đó còn có nhiều công trình khác cần được ưu tiên hơn nên việc trùng tu mới chỉ là dự kiến.

Đến nay, do nhà thờ Đức Bà đã xuống cấp rất nghiêm trọng nên không thể lùi việc trùng tu lại nữa, dù ở bên ngoài trông vẫn còn bình thường. “Nếu chậm trễ hơn nữa, chúng tôi lo sợ nguy hiểm cho giáo dân đến sinh hoạt, và khi đã hư hỏng nặng quá không trùng tu được nữa thì sẽ có tội với tiền nhân” - ông nói.

Bên ngoài nhà thờ trông vẫn bình thường nhưng bên trong, sau những trận mưa lớn, nước mưa thấm dột tích tụ rất nhiều trên hệ thống trần, gây hư hại các kết cấu bên trong, khiến hệ thống chịu lực yếu đi.

Chính vì vậy, chống dột được xác định là nhiệm vụ cấp bách nhất hiện nay. Ước tính mái nhà thờ hiện có khoảng 50.000 viên ngói. Ngói và kính màu thời đó được nhập từ các hãng mà nay đã không còn sản xuất.

Trải qua nhiều lần tu sửa, loại ngói nguyên thủy Marseille cũng chỉ còn một số ít, còn lại là ngói Indochinois và ngói Phú Hữu. Cả hai hãng ngói này hiện nay đều không còn nữa nên việc phục dựng nguyên trạng là điều khó khăn.

Linh mục Hồ Văn Xuân cho biết thêm: “Sở Văn hóa - thể thao có nói nếu tìm được ngói nguyên thủy của Marseille thì hợp hơn. Ngói cũ mà nhập khẩu về rất khó, cũng không thể kiểm định còn sử dụng được hay không.

Còn nếu đặt ngói mới thì tốn kém lắm”. Loại ngói này trong nước khó làm chính xác như nguyên mẫu được. Tháng 7 này, linh mục Xuân sẽ sang Pháp để liên hệ với những nơi làm kính màu và tìm nguồn ngói cho phù hợp.

Trước những lo ngại của nhiều người về việc trùng tu nhà thờ sẽ làm mất đi vẻ đẹp ban đầu của công trình, vị linh mục tổng đại diện khẳng định việc gìn giữ những nét đẹp nguyên thủy của nhà thờ được xác định là quan trọng hàng đầu và Tòa tổng giám mục sẽ làm rất kỹ để giữ gìn những nét đẹp đó.

Người Việt thi công

Về đơn vị thi công trùng tu nhà thờ Đức Bà, linh mục Hồ Văn Xuân cho biết dự kiến sẽ giao cho một đơn vị trong nước với sự phối hợp, tư vấn của nhiều nhà chuyên môn. Công ty này đã từng thi công văn phòng Hội đồng Giám mục, trùng tu nhà nguyện Tòa tổng giám mục.

Công tác kiểm định được Công ty Kiểm định xây dựng Sài Gòn thực hiện từ tháng 5 tới nay đã cơ bản hoàn thành. Sau khi kiểm định xong sẽ có những đánh giá cần thiết về mức độ hư hỏng, lên phương án sửa chữa cho phù hợp. Việc trùng tu sẽ được tiến hành từ trên xuống.

Trước tiên là phần mái ngói, sau đó là tháp chuông, tiếp đến là phần nội thất bên trong. Khi trùng tu cũng sẽ có tính toán để nhà thờ thoáng mát, bớt nóng hơn. Tháp chuông nhà thờ cao hơn 60m, cũng là một thách thức về an toàn khi thi công.

Trùng tu nhà thờ Đức Bà được xem là công trình trọng điểm của Tổng giáo phận TP.HCM trong những năm tới. Do đó, thời gian bắt đầu trùng tu trong ba tháng tới mới chỉ là dự kiến. Linh mục tổng đại diện cho biết hiện nay nguồn kinh phí để trùng tu chưa có.

“Chúng tôi xác định dựa vào nội lực là chính, đó là nguồn lực từ các linh mục, tu sĩ, giáo dân, ân nhân... Sắp tới chúng tôi sẽ ra thư kêu gọi, trong đó nói tường tận ý nghĩa, lịch sử nhà thờ, những điều độc đáo, chụp lại hiện trạng của nhà thờ... để mọi người thấy được sự cần thiết phải trùng tu” - vị này nói.

Trao đổi với Tuổi Trẻ, ông Lê Tôn Thanh cho biết đến thời điểm này Tòa tổng giám mục chưa gửi hồ sơ về việc trùng tu sang. Theo ông Thanh, việc trùng tu cần đảm bảo các quy định chung. “Các linh mục bên Tòa tổng giám mục cũng rất hiểu điều này và TP rất ủng hộ việc trùng tu” - ông Thanh nói.

Một kiến trúc độc đáo Nhà thờ Đức Bà với chức năng là nhà thờ chánh tòa giáo phận Sài Gòn, là một trong những công trình kiến trúc độc đáo của Sài Gòn, điểm đến của du khách trong và ngoài nước, nét đặc trưng của du lịch Việt Nam. Nhà thờ Đức Bà được xây dựng từ năm 1877 và hoàn thành năm 1880. Kiến trúc sư Jules Bourad (người Pháp) là người thiết kế và trúng thầu trong việc xây dựng. Ông đã trực tiếp tổ chức thi công và giám sát công trình này. Tòa thánh đường xây dựng theo lối kiến trúc Roman và Gôtich thể hiện được nét tôn nghiêm và trang nhã. Xung quanh không có tường rào bao bọc cùng với lối thiết kế gồm ba phần chính: cung thánh, cánh phải, cánh trái giúp tất cả người xem lễ có cảm giác gần gũi và quan sát được toàn bộ thánh đường. Ban đầu, hai tháp chuông nhà thờ không như bây giờ mà chỉ cao 36,6m. Đến năm 1895, kiến trúc sư F. Gardès thiết kế làm hai chóp nhọn của tháp chuông, cao 60,5m như ngày nay. Lần này, tháp chuông cũng là một hạng mục sẽ được trùng tu. MAI HOA - DIỆU NGUYỄN http://tuoitre.vn/tin/ban-doc/20150615/co-gang-giu-net-nguyen-so-cua-nha-tho-duc-ba/761694.html